مقالات

محافظت از ساختمان در مقابل باد و باران و ... نقش مهمی در زیباشناسی بنا دارد.

یکی از اهداف طراحی روف گاردن ایجاد فضای سبز و منظره سازی می باشد. ضمن اینکه هم جهت با برنامه های ایجاد و حفظ محیط زیست است. افراد می توانند متناسب با بودجه خود از خدمات احداث روف گاردن استفاده کنند.

روف گاردن

مراحل طراحی و اجرای روف گاردن

مرحله اول :

اولین مرحله برای ساخت روف گاردن، زیرسازی است که شامل کروم بندی و ایزولاسیون می گردد. ابتدا میزان بارگذاری مجاز بر روی سقف ، محاسبه می شود. با توجه به محاسبات سازه ای اقدام به زیرسازی و شبکه بندی آهنی کف بام می کنند. این روش به صورت مربعی و با قوطی 4*4 صورت می گیرد. استفاده از کروم بندی به ما کمک می کند تا آب باران، برف و آب اضافی حاصل از آبیاری به سمت چاه خروج آب هدایت شود.
بعد از مرحله شیب بندی، ایزولاسیون اجرا می شود. برای این کار از ایزوگام یا ورق های عایق مختلفی می توان استفاده نمود. از جمله ورق های عایق می توان ژئوتکستایل، ژئو ممبران، ژئو کامپوزیت و ... را می توان نام برد. جنس صفحات را با توجه به نوع منطقه و شرایط آب و هوایی انتخاب می کنند.

در ادامه اقدام به شبکه بندی آهنی می کنند. این مرحله دارای اهمیت زیادی در زیرسازی روفگاردن است. دلیل این مسئله، اجرای تاسیسات برقی و مکانیکی در زیر این شبکه است. در ضمن مسیر خروج آب هم از زیر این شبکه خواهد بود.
برای اجرای شبکه بندی گسترده از قوطی های 4*4 و در برخی مواقع از قوطی های 8*4 استفاده می کنند. بعد از اینکه از ضدزنگ برای پوشش قوطی ها استفاده کردند، شبکه بندی را آغاز می کنند. شبکه اهن به شکل مربع و با ابعاد 30*40 سانتی متر اجرا می شود. ابعاد بستگی به نوع طراحی دارد.
شبکه آهنی از کف بام 35-15 سانتی متر ارتفاع دارد. علت وجود این ارتفاع، عبور لوله های تاسیساتی برق، آب، گاز و همچنین عبور آب باران و ... می باشد.

مرحله دوم :

در این مرحله اجرای تاسیسات صورت می گیرد. به محل قرارگیری لوله های آب در پشت بام توجه کنید. در این زمان جعبه های گل و گیاه را در بخش های مختلف روف گاردن قرار می دهند. این امر بستگی به نوع طراحی روف گاردن دارد. سپس شلنگ های آبیاری را از زیر شبکه آهن عبور داده و به محل موردنظر می رسانند.
برخی از افراد تمایل دارند تا از سیستم مه پاش هم در قسمت های مختلف استفاده کنند، آنها باید شلنگ های مخصوص و اتصالات مربوط به آن را تهیه نمایند.
در ادامه نصب لوله های برق و کابل ها را شروع می کنند. با توجه به نقاطی که برای نورپردازی در نظر گرفته شده ، لوله های برق را عبور می دهیم. نورپردازی را در محل های مختلفی مانند دیوارها، هم کف، باربیکیو و محل پمپ سیستم آبیاری به کار می برند.
در صورتی که تمایل داشته باشید تا محیط آلاچیق را در زمستان گرم کنید، لوله کشی گاز نیز انجام می گردد. در برخی طرح ها از هیتر برقی برای این منظور استفاده می شود.

مرحله سوم :

در این مرحله باکس های گل نصب می شوند. در محل های مشخص شده در طرح، از قوطی های 4*4 برای آهن کشی استفاده می کنند. این آهن کشی به شبکه آهنی زیر متصل می گردد. در ابتدا به قوطی ها ضد زنگ می زنیم. ورق های گالوانیزه 3 میلی متری را درون این باکس ها قرار می دهند. این عمل طوری صورت می گیرد که تمام سطح باکس پوشیده شود. قبلا در کارخانه، بر روی این ورق ها عملیات خم کاری صورت گرفته است. خم کاری ورق بر اساس ابعاد انجام می شود.
سوراخ هایی در زیر باکس ها ایجاد می کنند تا آب اضافی آبیاری از آن خارج شود. عمقی که گیاه در این باکس ها کاشته می شود، نباید از 50 سانتی متر کمتر باشد. درون این باکس را با یک لایه عایق مانند ژئوتکستایل می پوشانند. بعد خاک مناسب را درون باکس می ریزند. سپس گیاه مورد نظر را می کارند.
به محض کاشتن گیاه ، سیستم آبیاری را روشن می کنند و برای روز اول، گیاه را غرق آب می کنند. در ادامه اقدام به زیرسازی باکس ها می کنند. برای این کار از چوب زیرساز استفاده می کنند. این کار زمینه را برای نصب چوب ترمو فراهم می کند. چوب ترمو را بر روی چوب زیرساز نصب می کنند و با استفاده از منگنه برقی و پیچ روی آن محکم می شود.

مرحله چهارم :

در این مرحله ورق پانچ و ترموود نصب می شود. بر روی شبکه آهنی که از قبل اجرا شده، با ورق پانچ 3 میلی متر به صورت کامل جوشکاری می گردد. بر اساس طراحی، بخش هایی که در کف، چوب ترمو یا آلاچیق اجرا می شود را نباید با ورق پوشاند.
در این مرحله از ورق پانچ استفاده می کنند تا آب باران از روی کار تمام شده عبور کند و به قسمت زیرین شبکه آهنی برسد. روی این ورق ها را با چمن مصنوعی می پوشانند. دقت داشته باشید که سطح این ورق ها به وسیله یک لایه ضدزنگ پوشیده شده است.
در بخش هایی که ورق ضدزنگ وجود ندارد، از چوب زیرساز استفاده می کنند و در ادامه روی آن را به وسیله چوب ترمو می پوشانند.
آلاچیق، مبلمان و نورپردازی بر اساس نقشه های طراحی، جانمایی و اجرا می شوند.

مراحل طراحی و اجرای روف گاردن

لایه بندی روف گاردن
لایه بندی روف گاردن
روف گاردن از چندین طبقه یا لایه تشکیل شده است. به طور کلی بر روی سطح پشت بام، لایه های ضدآب، عایق (حفاظتی)، لایه زهکشی، ژئوتکستایل، خاک و پوشش گیاهی قرار می گیرند.

لایه ضدآب :

نکته مهمی که در ساخت روف گاردن باید به ان توجه نمود، این است که پشت بام باید ضدآب باشد و مانع از نفوذ رطوبت گردد. این لایه بر روی سطح پشت بام و مناطق کاشت گیاه به کار می رود. برای نصب این لایه دقت کنید، چون دسترسی به این لایه به سادگی امکان پذیر نیست.

لایه عایق :

این لایه در برابر بخار و نوسانات دمایی از روف گاردن محافظت می کند. همچنین باعث استحکام روف گاردن هم می شود. لایه عایق از صفحات پلی استرین (یونولیت) یا صفحات پلی یورتان تشکیل شده است. این صفحات عایق خوبی هستند و طوری به یکدیگر متصی می شوند که امکان عبور آب و رسیدن به سیستم زهکشی را به سادگی فراهم می کنند.

لایه زهکشی :

این لایه باعث می شود تا آب موجود در پوشش گیاهی به سرعت تخلیه و به سمت سیستم زهکشی هدایت شود. همچنین با استفاده از این لایه می توان آب اضافی را به سیستم زهکشی هدایت نمود. در اجرای این بخش باید شیب زمین و لایه زهکش به دقت اندازه گیری شود.

لایه ژئوتکستایل :

برخی افراد این لایه را با عنوان لایه فیلتر می شناسند. هدف از ایجاد این لایه جدا کردن لایه های پوشش گیاهی و زهکشی است. لایه ژئوتکستایل مانع از ورود خاک و ذرات ریز به سیستم زهکشی می شود. این امر موجب افزایش کارایی لایه زهکشی می گردد. از دیگر مزایای آن جلوگیری از کاهش سریع آب در لایه پوششی گیاه می باشد.

لایه خاک و پوشش گیاهی :

ضخامت این لایه در روف گاردن های مختلف متغیر است. این امر بستگی به نوع روفگاردن (متمرکز، گسترده یا ترکیبی) دارد. طراحی این مرحله با توجه به سلیقه شما و طراح صورت می گیرد. می توانید از بوته های فشرده ، درختچه های زیاد و یا از یک پوشش گیاهی ساده استفاده نمایید.
باید این نکته را ذکر کرد که تعداد لایه های روفگاردن به موارد بالا محدود نمی شود. با توجه به طراحی و بودجه موردنظر می توان از لایه های دیگری مانند لایه عایق اضافی، روکش فرسایش و لایه حفظ بخار آب آبیاری هم استفاده کرد. به کار بردن این لایه ها ضرورتی ندارد. اما در صورت استفاده از آنها، کیفیت و عملکرد سیستم بهبود می یابد.

مزایای روف گاردن
مزایای روف گاردن
بسیاری از افراد برای ایجاد یک فضای دلپذیر در پشت بام ساختمان و محل کار خود اقدام به اجرای روف گاردن می کنند. احداث روفگاردن می تواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند. این امر در شهرهای بزرگ و شلوغ بسیار حائز اهمیت می باشد. با احداث روف گاردن (بام سبز) ارزش ساختمان و طول عمر آن هم افزایش می یابد. گیاهانی که در روف گاردن کاشته می شوند، نقش مهمی در تولید اکسیژن، کاهش دی اکسید کربن و آلودگی هوا، جذب گرد و خاک و خنک کردن فضا ایفا می کنند. این امر باعث می شود تا افراد در فصول گرم سال، هوای مطبوع و دلپذیری را تجربه کنند.
در روف گاردن می توان انواع گیاهان را کاشت. برخی از افراد اقدام به کشت سبزی و درختان میوه می کنند. به این ترتیب روف گاردن می تواند در تولید غذا هم کمک کند. فضای روف گاردن برای سلامت جسم و روان افراد مفید است. بام سبز یک عایق صوتی می باشد و مانع از انتقال سر و صدا به داخل ساختمان می شود. از دیگر مزایای اجرای روف گاردن می توان به صرفه جویی اقتصادی اشاره کرد.

معایب روف گاردن

وزن روف گاردن فشار زیادی به ساختمان وارد می کند. سنگین شدن سقف و نفوذ ریشه گیاهان در آن می تواند زمینه نشست سقف را فراهم کند. از طرفی تامین آب روفگاردن کار ساده ای نیست. علاوه بر این، شرایط آب و هوایی منطقه نقش مهمی در تعیین نوع گیاهان روف گاردن ایفا می کند. به عبارت دیگر، در انتخاب نوع پوشش گیاهی روف گاردن محدودیت هایی وجود دارد. طراحی آن به صورت ساده و پیچیده انجام می شود. این امر موجب تفاوت در روش نگهداری از روف گاردن ها می گردد.

انواع و کاربردهای روف گاردن
انواع و کاربردهای روف گاردن
روف گاردن انواع مختلفی دارد که هر یک در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. در این قسمت به انواع روف گاردن و کاربرد هر یک می پردازیم.
انواع روف گاردن یا باغ بام شامل روف گاردن گسترده، نیمه متمرکز، متمرکز و مدولار می شوند. بسیاری از افراد برای طراحی پشت بام ساختمان های مسکونی، تجاری و صنعتی خود از روف گاردن استفاده می کنند. روف گاردن برای ایجاد غذاخوری کارمندان، باشگاه های خصوصی، دفتر کار، ایجاد فضای امن برای بازی بچه ها و برگزاری میهمانی ها و پذیرایی از عزیزان مناسب است.

1- روف گاردن گسترده (extensive) : در طراحی این نوع بام سبز از گیاهانی استفاده می کنند که ریشه های کم عمقی دارند. بستر کشت گیاهان در روف گاردن گسترده بسیار سطحی می باشد. به طوری که ضخامت خاک در آن به 20 سانتی متر نمی رسد. در روی بام های مسطح و شیبدار می توان از این نوع بام سبز استفاده نمود. نکته مهم در احداث باغ بام گسترده، توجه به وزن آن است.

2- بام سبز نیمه متمرکز (semi-intensive) : حجم ریشه گیاهانی که در این نوع روف گاردن کشت می شوند بیشتر از بام سبز گسترده است. عمق بستر کاشت بین 30 سانتی متر تا 1 متر می باشد. گیاهان این نوع روف گاردن را می توان از بین گیاهان بوته ای مانند توت فرنگی و هندوانه یا گیاهان دارویی مانند پونه و اسطوخودوس در کنار چمن انتخاب کرد. در این مورد هم باید وزن سازه را در نظر گرفت.

3- سقف سبز یا بام سبز متمرکز (intensive) : حجم و ارتفاع خاک در این نوع روف گاردن زیاد است. هزینه اجرای روف گاردن متمرکز بیشتر از انواع دیگر می باشد. به همین علت فقط برای ساختمان های بزرگ و معروف به کار می رود. در طراحی این نوع بام سبز از انواع درختان، گیاهان زینتی و گل ها استفاده می کنند. ضمن اینکه مسیرهایی برای قدم زدن و مکان هایی برای استراحت هم در نظر گرفته می شود. سیستم متمرکز برای بام هایی به کار می رود که عموم مردم به آن دسترسی دارند.

4- سیستم مدولار یا جعبه گیاه (planter box) : این نوع روفگاردن نیازی به زیرساخت ندارد و به صورت یک مدل پیش ساخته وجود دارد. سیستم جعبه گیاه را می توان در روی هر بام و بالکن احداث نمود. در اجرای این سیستم، گیاهان را درون جعبه های مخصوصی می کارند. این جعبه ها تمام یا بخشی از سقف را می پوشانند. سیستم مدولار از محبوبیت زیادی برخوردار می باشد. یکی از دلایل این محبوبیت، کاهش هزینه های ایجاد بام سبز است. روف گاردن مدولار وزن کمی دارد و می توان آن را جا به جا کرد. اجزای به کار رفته در طراحی این نوع بام سبز زمینه رشد پایدار گیاهان را فراهم می کنند. سیستم جعبه گیاه در بسیاری از بزرگراه ها و خیابان های شهرهای بزرگ دیده می شوند.

نگهداری از روف گاردن

برای اینکه بتوانید در طول سال از یک روف گاردن با گیاهان سالم و با طراوت لذت ببرید باید به نیازهای گیاهان توجه نمایید. آبیاری کافی و به موقع، زهکشی مناسب، تغذیه و هرس گیاهان از جمله نیازهای یک روفگاردن به شمار می روند. در مواردی که گیاهان خشک می شوند باید با گیاهان جدید جایگزین شوند. میزان استفاده از کود هم باید به حداقل برسد. در غیر این صورت موجب افزایش بیش از اندازه سطح مواد مغذی می شود. این امر بر کیفیت گیاه تاثیر منفی می گذارد.

شرایط نگهداری از روف گاردن

- در ابتدا باید امکان دسترسی به تمام نقاط روف گاردن وجود داشته باشد. این دسترسی شامل دسترسی فیزیکی و آب می شود. در مواردی که دسترسی از طریق نردبان است باید در زمان احداث روف گاردن برای حمل آب، جابه جایی وسایل و تجهیزات برنامه ریزی دقیقی انجام شود. اگر روف گاردن بر روی یک ساختمان عمومی اجرا می شود، باید افراد بر اساس آیین نامه ساختمان از آن استفاده کنند. در برخی از انواع روف گاردن برای ایمنی بیشتر، یک سری ریل نصب می کنند تا هم رفت و آمد ایمن تر شود و هم از گیاهان محافظت گردد.

- شرایط دمایی : در زمان احداث روفگاردن باید به شرایط دمایی موردنیاز برای رشد گیاهان توجه نمود. گیاهان از این نظر با هم تفاوت دارند.

- نوع و جنس خاک : یکی از نکات کلیدی برای رشد بهتر گیاهان، توجه به نوع و جنس خاک روف گاردن است. در تهیه خاک باید به نیاز گیاه، وزن خاک، میزان املاح موجود در خاک، قدرت نگهداری و جذب آب دقت داشت. خاک باید سبک باشد و بتواند آب زیادی را جذب کند. برای مثال، گیاهان آبشاری در خاک همراه با سنگریزه رشد بهتری دارند.

- نور : برخی از گیاهان در نور کم و برخی در نور زیاد بهتر رشد می کنند. بنابراین در زمان انتخاب و نگهداری گیاهان روف گاردن به نیاز نوری آن ها توجه کنید. گیاهانی مانند چنار و اقاقیا به نور زیاد احتیاج دارند و بهتر است در روف گاردن خارجی کاشته شوند.

- هرس گیاهان : گیاهان روف گاردن نیاز به هرس دارند تا جانی دوباره بگیرند. این عمل موجب رشد بیشتر و بهتر گیاه می شود. البته باید هرس گیاهان در فصل و زمان مناسب انجام شود. معمولا در فصل زمستان این کار را انجام می دهند.

- آبیاری : بسیاری از افراد برای آبیاری گیاهان در روف گاردن از روش آبیاری قطره ای استفاده می کنند. آب از طریق سیستم آبیاری قطره ای به مقدار ثابتی به هر گیاه می رسد. برای بهره وری بیشتر می توان تایمر موجود در سیستم را فعال کرد.

- گلدان های روف گاردن : گلدان هایی که در روف گاردن مورد استفاده قرار می گیرند بهتر است از نوع چوبی باشند. اندازه قطر این گلدان ها نباید از 20 سانتی متر کوچکتر باشد.

- سموم : با توجه به اثرات مخرب سموم شیمیایی بر محیط زیست بهتر است تا حد ممکن از مصرف آنها خودداری کرد. در حال حاضر تلاش می شود تا از سموم طبیعی و گیاهی برای روف گاردن استفاده شود. البته در شرایط بحرانی برای نابودی آفات ممکن است نیاز به استفاده از سموم شیمیایی باشد.

انواع سموم مورد استفاده در روف گاردن

1- آفت کش ها (سموم تماسی ، گوارشی و سیستمیک)
2- قارچ کش ها (سموم تماسی ، گوارشی و سیستمیک)
3- علف کش ها

آفت کش ها و قارچ کش ها از طریق تماس سم با حشره یا قارچ، به داخل بدن آن نفوذ کرده و موجب نابودی عامل بیماری زا می شوند.
در مورد سموم سیستمیک، سم را به قسمت های مختلف گیاه مانند ریشه، برگ و ساقه می پاشند. سم وارد سیستم گیاه می شود و به این ترتیب موجب نابودی عامل بیماری می گردد. سموم سیستمیک خاصیت سموم تماسی و گوارشی را نیز دارند و در آب حل می شوند. از جمله آنها می توان به سموم متاسیستوکس، پریمور و دیمتوات اشاره کرد.